Właściwości lecznicze

Wartości odżywcze bulw topinambura są godne polecenia, zwłaszcza osobom chorym na cukrzycę, zawierają bowiem nie skrobię, lecz aż 18% inuliny, przekształcającej się we fruktozę (cukier prosty) dobrze tolerowaną przez diabetyków. Walory lecznicze topinambura zostały wykorzystane przy produkcji leków, ale najlepiej stosować go w jak najmniej przetworzonej postaci; np: suszone, świeży czy liofilizowany.

Można go stosować w celu poprawienia przemiany materii i utrzymania właściwej mikroflory jelit, w profilaktyce cukrzycy, nowotworów, chorób serca i naczyń oraz przy niewydolności nerek i arytmii serca. Ponadto wzmacnia układ odpornościowy i pomaga w stanach przewlekłego zmęczenia. Bulwy topinambura są bogatym źródłem potasu, żelaza oraz tiaminy. Nie zawierają tłuszczu ani cholesterolu.

Bulwy nadają się świetnie do duszenia we własnym sosie, gotowania, do zup, sałatek i wszelkich innych potraw. Jednak przed jedzeniem warto pomoczyć je dłużej w zimnej wodzie z dodatkiem soku z cytryny lub octu jabłkowego, by doprowadzić do hydrolizy kłopotliwych oligosacharydów. Podczas gotowania należy uważać, by nie przesadzić i nie zamienić warzyw w nieestetyczna papkę. Topinambur gotujemy na małym ogniu i krótko, ok. 10 min.

W kuchni nie powinniśmy obawiać się wyzwań i próbować nowych smaków. Szczególnie, że topinambur wcale nie był obcy naszym pradziadom i całkiem często gościł na ich stołach. Dziś powinni się do niego przekonać zwłaszcza diabetycy, ponieważ dzięki tym niepozornym bulwom, mają szansę dietetycznie wyleczyć początkowe fazy cukrzycy typu II.

Nowe zalecenia dla topinambura opracowane przez Ewę Lenart-Abramek, Dietetyk w chorobach  wew. i metabolicznych

Topinambur – wielka siła w małej bulwie!

Topinambur czyli słonecznik bulwiasty, przybył do Europy w XVII wieku z Ameryki Północnej. Roślina ta a właściwie jej bulwy była i nadal jest ceniona ze względu na swoje walory lecznicze.Najważniejszym składnikiem prozdrowotnym topinamburu jest inulina, której zawartość w bulwie notuje się w przedziale 14 – 19%.

Czym zatem jest inulina i jaka jest jej rola w organizmie ludzkim?

Inulina jest fruktooligosacharydem, błonnikiem zaliczanym do grupy fruktanów, który po spożyciu jest częściowo hydrolizowany w żołądku a następnie w niezmienionej postaci przechodzi do jelita grubego. Obecna w jelicie grubym mikroflora przeprowadza fermentację inuliny, w wyniku tego uwolnione zostają kwasy organiczne: octowy, propionowy, mlekowy i masłowy. Kwasy te zakwaszają treść jelita grubego obniżając jego ph, dzięki czemu zapobiegają rozwojowi chorobotwórczych bakterii i grzybów. Nie bez powodu inulina jest zaliczana do prebiotyków czyli substancji, które stanowią pożywkę do wzrostu dobroczynnej mikroflory jelit, z grupy Bifidobacterium.

Naukowcy dowodzą, że konsumpcja oligosacharydów m.in. inuliny poprawia stan i funkcje przewodu pokarmowego człowieka. Funkcje te wymienia się jako metaboliczne i immunologiczne, tj. wytwarzanie w jelitach krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i stymulacja wzrostu kosmków ścian jelita grubego, wzrost produkcji niezbędnych dla organizmu witamin z grupy B i witaminy K, poprawa przyswajalności składników mineralnych takich jak : sód, wapń, potas i magnez czy chociażby jod – niezbędny dla tarczycy, to niezbite dowody na efekt metaboliczny mikroflory jelit. Niezaprzeczalny wpływ na metabolizm ma również fakt, że inulina tworzy żele w jelitach i absorbuje nadmiar tłuszczu oraz cholesterolu z żywności a także obniża indeks glikemiczny posiłków – bardzo ważna zaleta dla cukrzyków. Inulina jako błonnik rozpuszczalny (tworzący żele) stymuluje właściwe wypróżnianie woreczka żółciowego, zapobiega zastojom żółci a więc powstawaniu kamicy żółciowej i przyczynia się do odciągania nadmiaru cholesterolu wraz z żółcią. W środowisku jelitowym inulina przeciwdziała wchłanianiu zwrotnemu kwasów żółciowym do wątroby chroniąc jednocześnie przed intoksykacją. Pobudzenie perystaltyki jelit i przyspieszony pasaż zawartości jelitowej to także wzmocnienie mechanizmu usuwania toksyn. Dlatego też, wzbogacenie diety w bulwy Topinambura ze względu na wysoką zawartość inuliny jest nieodzowne w kuracjach leczenia cukrzycy, zaburzeń metabolicznych, odchudzających i oczyszczających cały układ pokarmowy.

Więcej o zaletach inuliny…

Inulina w środowisku jelitowym stymuluje namnażanie korzystnej dla organizmu mikroflory oraz wpływa pośrednio na zmniejszenie aktywności β-glukuronidazy, enzymu wytwarzanego m.in. przez chorobotwórcze bakterie jelitowe.

Co to jest β-glukuronidaza i dlaczego powinno się dążyć do zmniejszania jej aktywności w środowisku jelit?

β-glukuronidaza wytwarzana jest przez organizm endogennie oraz przez bakterie jelitowe. Jej rola endogenna opiera się na zasadzie detoksykacji oraz do utrzymania odpowiednich stężeń hormonów w różnych częściach organizmu nawet tych które pochodzą z zewnątrz (leki, hormony). Nadmiar tych substancji organizm usuwa w postaci glukuronidów zazwyczaj przez drogi moczowe. Czasem w wyniku zaburzeń dochodzi do nadmiernej hydrolizy glukuronidów i zatrucia organizmu (wzrost karcinogenów).

Naukowcy odkryli, że dieta bogata w białko i tłuszcze zwierzęce oraz jednoczesny brak substancji pochodzenia roślinnego o działaniu regulującym przyczynia się do wzrostu aktywności tego enzymu a tym samym do występowania nowotworów. W jelitach β-glukuronidaza jest wytwarzana przez bakterie takie jak: Escherichia coli, Peptostreptococcus, Bacteroides czy Clostridia . Zaburzenie proporcji między ilością Bifidobacterii a wymienionymi wyżej bakteriami skutkuje wzrostem aktywności wytwarzanego przez nie enzymu β-glukuronidazy i nadmiernej hydrolizy glukuronidów sprzężonych z toksynami, hormonami steroidowymi (estrogeny), lekami czy kancerogenami, wydzielanymi z żółcią. Zatem podwyższona aktywność tego enzymu może być jedną z przyczyn powstawania różnych nowotworów hormonozależnych (nowotwory prostaty i raka piersi), nowotwory jelita grubego (na skutek nadmiaru amoniaku, wytwarzania szkodliwych aromatycznych amin, fenoli czy drugorzędnych kwasów żółciowych). Pamiętajmy, że jest to wynik nadmiaru populacji wymienionych szczepów bakteryjnych jelit oraz wpływu innych czynników tj. dieta bogata w białko, tłuszcze zwierzęce. Prewencja chorób nowotworowych powinna zatem opierać się na strategii dietetycznej wykorzystującej substancje probiotyczne (bifidobacterie, lactobakcillus) oraz prebiotyczne , np. inulina zawarta w topinamburze. Działanie przeciwnowotworowe topinamburu nie polega wyłącznie na jego właściwościach prebiotycznych. Badania naukowe wskazują na zawartość w topinamburze seskwiterpenów laktonowych, które działają cytotoksycznie na komórki rakowe sutka.

Bogactwo inuliny w tej niezwykłej roślinie z powodzeniem wykorzystują diabetycy oraz osoby z nadwagą. Powstawanie fruktozy na skutek hydrolizacji inuliny w jelitach daje energię o niskim indeksie glikemicznym, który jest pożądany w diecie cukrzyków w celu stabilizacji glikemii. Ponadto, jak też wcześniej było wspomniane, właściwości żelujące inuliny opóźniają wchłanianie węglowodanów prostych do krwiobiegu, dzięki czemu zapobiegają wzrostowi poziomu glukozy poposiłkowej i tym samym przedłużają okres uczucia sytości (odchudzanie).

Przeprowadzono liczne badania w celu wykazania zależności między składem flory bakteryjnej jelit a predyspozycją do otyłości w wyniku których odkryto istotną zależność pomiędzy nimi. Dzięki użyciu najnowszych zaawansowanych technologicznie metod (badania na myszach germ – free, transplantacje mikroflory jelitowej, sekwencjonowanie RNA, mikromacierze DNA) zaobserwowano, że patogenna flora bakteryjna jelit dodatnio koreluje ze zjawiskiem występowania otyłości. Wyniki te determinują badaczy do przeprowadzania dalszych prac naukowych w celu skutecznej walki z otyłością. Jeśli wziąć pod uwagę rolę topinambura w budowaniu dobroczynnej mikroflory jelit, można by stwierdzić że jest on nieodzownym elementem wspierania terapii odchudzającej.

Bulwy topinambura już od dłuższego czasu wykorzystuje się w walce z otyłością, ze względu na obecność błonnika pokarmowego, którego właściwością jest m.in. pęcznienie i powodowanie poczucia sytości. Jednakże otyłość to nie tylko problem nieposkromionego apetytu. To również częste zaburzenia metaboliczne, tj. cukrzyca, wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów, stłuszczenie wątroby, nadciśnienie tętnicze, które prowadzą do choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy naczyń krwionośnych, udaru mózgu i zawału serca. Omówione wcześniej mechanizmy działania inuliny skłaniają do stwierdzenia, że spożywanie bulw topinambura nie tylko odchudza lecz również reguluje zaburzenia metaboliczne towarzyszące otyłości.

Co jeszcze możemy zyskać spożywając Topinambur?

Jak wiadomo inulina zawarta w topinamburze wpływa na rozwój dobroczynnej flory bakteryjnej jelit. Wraz ze wzrostem bifidobacterii stymulowany jest również system GALT przewodu pokarmowego czyli części układu odpornościowego znajdującego się na błonach śluzowych jelit.W przewodzie pokarmowym znajduje się ponad 70% wszystkich komórek układu odpornościowego, których cechą charakterystyczną jest produkcja przeciwciał klasy IgA.Przeciwciała IgA wydzielane są na powierzchnię zewnętrzną błon śluzowych i stąd nazywane są przeciwciałami wydzielniczymi (sekrecyjnymi). Działanie IgA polega na neutralizacji bakterii, wirusów, toksyn i alergenów które pojawiają się w przewodzie pokarmowym i zapobiega im przenikanie przez śluzówkę do wnętrza organizmu. IgA działają natychmiastowo i reagują z szerokim spektrum antygenów, dlatego mówi się, że stanowią one pierwszą linię obrony organizmu. Tak więc śmiało możemy stwierdzić, że spożycie Topinambura wspiera i odbudowuje odporność naszego organizmu.

Jak spożywać Topinambur by odczuć jego działanie prozdrowotnie?

Topinambur można spożywać w wielu postaciach. Obecnie w ofercie można spotkać nie tylko świeże bulwy topinambura ale również soki, chipsy, topinambur liofilizowany i topinambur kiszony. Inulina odznacza się dużą odpornością na obróbkę termiczną, można więc bulwy gotować, piec i smażyć. Osoby, które nigdy przedtem nie stosowały diety bogatej w błonnik powinny stopniowo wprowadzać topinambur do diety, gdyż inulina spożyta w ilości przekraczającej indywidualny próg tolerancji, może powodować dyskomfort w postaci gazów jelitowych. W przeprowadzonych badaniach na zdrowych osobach uznano, że dawka w ilości 5g inuliny na dobę jest dobrze tolerowana.. W badaniach dotyczących wpływu inuliny na profil glikemiczny chorych na cukrzycę wykazano że spożycie już od 8g fruktooligosacharydów może obniżać stężenie glukozy we krwi.

W topinamburze średnia zawartość inuliny wynosi ok. 16g na 100g produktu . Waga jednej świeżej bulwy wynosi około 60g i zawiera 9,6g inuliny*.

Z powyższych danych wynika, że spożycie 1 bulwy topinambura dziennie (60g) jest dawką terapeutyczną inuliny , która poprawia wzrost bifidobacterii w jelitach oraz przyczynia się do regulacji zaburzeń układu metabolicznego i krwionośnego: m.in. w cukrzycy i otyłości poprzez zapobieganie wysokim skokom glukozy po posiłku, wzrost przyswajalności mikroelementów i obniżenie złego cholesterolu LDL.

W ofercie sprzedażowej, oprócz świeżych bulw można kupić topinambur przetworzony w wielu ciekawych wersjach jako urozmaicenie jego konsumpcji.

Chipsy z topinambura zawierają 33,2g inuliny na 100g suchego produktu, ale też zawierają więcej błonnika pokarmowego niż świeży topinambur, co jest istotnym elementem zapobiegania chorób cywilizacyjnych.

11g topinambura liofilizowanego zawiera 3,64g inuliny oraz 1,69g błonnika pokarmowego i pokrywa aż 20% dziennego zapotrzebowania na błonnik pokarmowy (AI) **

Topinambur liofilizowany, w postaci bardzo smacznych kosteczek używanych do celów kulinarnych (grzanki do zup) lub do bezpośredniego spożycia zawiera

Oryginalną wersją spożycia inuliny w połączeniu z bakteriami kwasu mlekowego, jest topinambur kiszony i sok z kiszonych bulw. Jako naturalny symbiotyk spełnia rolę połączenia prebiotyku (inuliny) z probiotykiem (bakterie kwasu mlekowego) a więc tym samym wspiera rozwój prawidłowej flory bakteryjnej jelit. Jest to doskonała terapia odnawiania środowiska jelit w trakcie i po kuracjach oczyszczających oraz po antybiotykoterapii.

Biorąc pod uwagę powyższe zalety prozdrowotne topinambura należy spożywać go w ramach codziennego jadłospisu jako prewencja chorób cywilizacyjnych.

*badania własne

** wartość wystarczająca do pokrycia dziennego zapotrzebowania na błonnik pokarmowy

LITERATURA:

A.Nowak, A. Klimkowicz, S. Bielecka – Grzela, M. Piechota: „Inulina – cenny składnik żywieniowy”; ROCZNIKI POMORSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W SZCZECINIE, 2012, 58, 1, 62–65

Sobolewska, E.R. Grela, J. Somiał: INULINA I JEJ ODDZIAŁYWANIE U LUDZI I ZWIARZĄT; Lublin, s. 65-88
Li Pan, M.R. Sinden i wsp. „ Bioactive constituents of Helianthus tuberosus” , sciencedirect.com

Glibowski P., Bukowska A., 2011. The effect of pH, temperature and heating time on inulin chemical stability. Acta Sci.Pol., Technol. Aliment. 10 (2), 189-196

Mystkowska, K. Zarzecka: Wartość odżywcza i prozdrowotna słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus L.), Borgis – Postepy Fitoterapii 2, s. 123-126

Górska, A. Jarząb, A. Gamian: „Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka jako czynnik stymulujący układ odpornościowy”, Postepy Hig Med Dosw. (online), 2009; 63: 653-667
Mroczyńska, Z. Libudzisz, M. Gałęcka, P. Szachta: Mikroorganizmy jelitowe człowieka i ich aktywność metaboliczna, Przegląd Gastroenterologiczny 2011; 6 (4)
NOWAK, Z. LIBUDZISZ: „KARCYNOGENNA AKTYWNOŚĆ MIKROORGANIZMÓW JELITOWYCH, ŻYWNOŚĆ”, Nauka. Technologia. Jakość, 2008, 6 (61), 25 – 39
ŻARY-SIKORSKA, J. JUŚKIEWICZ:” WPŁYW FRUKTANÓW O RÓŻNYM STOPNIU POLIMERYZACJI ŁAŃCUCHA WĘGLOWODANOWEGO NA PROCESY FERMENTACYJNE W KOŃCOWYM ODCINKU PRZEWODU POKARMOWEGO U SZCZURÓW DOŚWIADCZALNYCH”, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 5 (54), 385 – 391
„Gut Microbiota and Its Possible Relationship With Obesity” ,Mayo Clin Proc. 2008;83(4): 460-469

Red: A. Czech, R. Klebaniuk: „Zastosowanie lnu i inuliny w żywieniu i żywności”, Lublin – Susiec, 30th May – 1st June, 2012, str: 150 – 156

W czasopiśmie „Porady na zdrowie” ukazał się artykuł autorstwa dra Henryka Różańskiego na temat właściwości topinambura. Oto jego treść:

Słonecznik zwyczajny i bulwiasty

Słonecznik zwyczajny (roczny) – Helianthus annuus Linne jest źródłem nie tylko cennych nasion, również leczniczego surowca zielarskiego – kwiatu Flos Helianthi. Kwiat słonecznika powinien być pozyskiwany w pełni kwitnienia. Najwartościowsze są żółte kwiaty języczkowe, popularnie nazywane płatkami, choć aktywne składniki posiadają również kwiaty rurkowe, osadzone na mięsistym dnie kwiatowym. Na kwiatach rurkowych znajduje się również odżywczy i leczniczy pyłek.

Rodzaj słonecznik – Helianthus należy do rodziny złożonych (astrowatych) – Compositae (Asteraceae). Podobny skład chemiczny i właściwości fitofarmakologiczne wykazuje kwiat słonecznika bulwiastego(topinambur) – Helianthus tuberosus Linne, często rosnący w pobliżu zbiorników i cieków wodnych, w dolinach rzek, ponadto powszechnie uprawiany. Słonecznik bulwiasty jest bardziej znany jako źródło bulw zasobnych w prebiotyczną inulinę. Prebiotyk jest to substancja lub zespół substancji sprzyjających rozwojowi symbiotycznej, naturalnej mikroflory układu pokarmowego, ułatwiających zasiedlenie przewodu pokarmowego przez pożyteczne mikroorganizmy. Prebiotykiem będą także składniki ochraniające mikroflorę.

Wspominając o słoneczniku bulwiastym, nie sposób pominąć właściwości inuliny. Inulina pod względem chemicznym należy do polimerów fruktozy, czyli fruktanów. Inulina wzmaga rozwój pożytecznej mikroflory, ogranicza łaknienie, reguluje pasaż treści pokarmowej, stymuluje system immunologiczny GALT. Zmniejsza poziom cukru poposiłkowy. Dlatego zalecana jest dla cukrzyków i osób otyłych oraz z zaparciami. Ułatwia wchłanianie biopierwiastków. Działając jako prebiotyk, korzystnie wpływa również na stan zdrowotny skóry i włosów oraz odporność organizmu. Inulina to cenny składnik w technologii leków i suplementów. Dobry nośnik dla składników czynnych, poprawia smak i czucie doustne, powoli uwalnia naniesione składniki w jelicie cienkim. Bulwy topinambura są jadalne, przyjemne w smaku, przypominają nieco słodki ziemniak (bataty) i karczochy. Można je konserwować w zalewie z dodatkiem soli, octu i kwasku cytrynowego, gotować podobnie jak ziemniaki. Należy jednak pamiętać, że bulwy topinamburu nie są pożywne i nie dostarczają organizmowi witaminy C, skrobi oraz wartościowego białka, jak ziemniaki.

Topinambur to środek dietetyczny, wskazany przy miażdżycy, hiperlipidemii, cukrzycy, zaparciach i otyłości, nadto przy zespole jelita nadwrażliwego i przy dysbakteriozach (wyjałowienie przewodu pokarmowego) po terapii antybiotykami, fluorochinolonami i sulfonamidami (doustnie skojarzyć z probiotykiem, czyli z preparatem bakteryjnym). Indianie poddawali bulwy topinamburu fermentacji, która powodowała ich łatwiejszą przyswajalność przez nasz organizm (źródło składników energetycznych).

Zbierając kwiaty topinambura, warto ścinać całe koszyczki, w przeciwieństwie do kwiatów języczkowych i rurkowych słonecznika zwyczajnego, które trzeba wyskubywać z dna kwiatowego. Kwiat słonecznika zwyczajnego i bulwiastego zawiera ksantofile i karoteny, flawonoidy, diterpeny kauranowe i trachylobanowe, saponiny, kwas echinocystowy; cholina, betaina, goryczka heliantyna. Saponiny słoneczników określane są również nazwą heliantozydów.

Wodne i alkoholowe wyciągi z kwiatów słonecznika wywierają wpływ moczopędny, rozkurczowy na mięśnie gładkie, przeciwgorączkowy, napotny i wzmacniający oraz uszczelniający śródbłonki naczyń krwionośnych. Heliantozydy, diterpeny i kwas echinocystowy zawarte w surowcu działają wykrztuśnie, cytotoksycznie wobec komórek nowotworowych, ponadto antybakteryjnie i przeciwwirusowo. In vitro działają pierwotniakobójczo.

Pietro Andrea Mattioli – Matthiolus (1501-1578) stosował wyciągi z kwiatów słonecznika w leczeniu trudno gojących się ran. Dr W. Roeske (1955 r.) opisał stosowanie przetworów słonecznika w Brazylii jako środek przeciwmalaryczny. Również prof. Jan Muszyński (1946 r.) pisał: „Sam widziałem dobroczynne skutki słonecznikowej kuracji nawet w tych przypadkach, gdy chinina zawodziła”. „Rosyjscy lekarze stosowali słonecznik jako antypyreticum (lek przeciwgorączkowy) przy grypie”. Dr G. Madaus (1935 r.) podał, że w Rosji wyciągi wodne z kwiatów stosują w leczeniu chorób układu oddechowego (nieżyty), a w okolicach Wołgi i na Kaukazie przygotowują lek przeciwko malarii z liści i kwiatów słonecznika. Powołując się na polskiego botanika J. Rostafińskiego, opisał używanie w Tbilisi nalewki ze świeżego kwiatu słonecznika w leczeniu zimnicy. Na Litwie nalewkę słonecznikową traktują jako dobry lek przeciwgorączkowy. Wg prof. K. Hiller’a i prof. M. F. Melzig’a (2010 r.) kwiat słonecznika może być użyty w terapii niedomogów wątroby i pęcherzyka żółciowego (zastoje, stany zapalne, obrzęk, kamica), w leczeniu hemoroidów (doodbytniczo czopki z gęstym wyciągiem, wlewki z mocnych wyciągów) oraz stanów zapalnych spojówek i gałki ocznej (okłady).

Wskazania: stany gorączkowe w przebiegu chorób przeziębieniowych i zakaźnych, kaszel, zaburzenia wentylacji płuc w czasie nieżytu i infekcji układu oddechowego, zaflegmienie dróg oddechowych; stany zapalne jelit i żołądka, choroby nowotworowe (pomocniczo), szczególnie przewodu pokarmowego; stany zapalne układu moczowego (w mieszankach ziołowych).

Zewnętrznie (okłady, przemywania, nasiadówki, płukanki, irygacje, wlewki): wypryski skórne, trudno gojące się rany, zapalenie spojówek i powiek, zapalenie naczyniówki oka, świąd odbytu, hemoroidy, zapalenie zewnętrznych narządów płciowych.

Preparaty i dawkowanie. Składniki aktywne kwiatów słonecznika najlepiej rozpuszczają się w alkoholu 40-60%.

Intrakt słonecznikowy (alkoholatura stabilizowana) – Intractum Helianthi: 1 część świeżych rozdrobnionych kwiatów słonecznika zalać 5. częściami gorącego alkoholu. Pozostawić do wytrawienia na około 7-10 dni, przefiltrować. Zażywać doustnie po 5-10 ml 2 razy dziennie, przy gorączce 10 ml 4 razy dziennie w mleku z miodem i sokiem malinowym.

Nalewka słonecznikowa – Tinctura Helianthi: 1 część suchych lub świeżych i rozdrobnionych kwiatów słonecznika zalać 5 częściami ciepłego alkoholu; odstawić do maceracji na 1-2 tygodnie. Zażywać jak intrakt. Nalewką i intraktem można przemywać rany, owrzodzenia, wypryski skórne, a po rozcieńczeniu wodą (1 łyżka na 1 szklankę wody) stosować do płukania jamy ustnej, gardła, do okładów i obmywań.

Napar słonecznikowy – Infusum Helianthi: 1 czubatą łyżkę rozdrobnionych kwiatów słonecznika (świeżych lub suchych) skropić spirytusem, a po 2 minutach zalać 1 szklanką wrzącej wody. Przykryć i odstawić na 20-30 minut, przecedzić. Pić 2-3 szklanki naparu dzienne. Przy gorączce z miodem i sokiem malinowym 1 szklanka naparu 4 razy dziennie. Można sporządzać napar z użyciem gorącego mleka, do którego warto dodać sok malinowy, propolis, miód, szczególnie dla dzieci i w leczeniu chorób przeziębieniowych. Z naparu przygotowywać okłady na zapalnie zmienione i zmęczone oczy (40-45 minut). Naparem przemywać skórę z rozszerzonymi i nieszczelnymi naczyńkami krwionośnymi, podrażnioną i z trądzikiem.

Rp. Mieszanka ziołowa przeciwgorączkowa i napotna, przeciwreumatyczna

Kwiat słonecznika 1 część

Kwiat wiązówki 1 cz.

Kora wierzby lub pączki topoli 1 cz.

Kora jesionu lub brzozy 1 cz.

Ziele fiołka tr. 1 cz.

Zioła wymieszać. 1 czubatą łyżkę mieszanki zalać 1 szklanką wody, zagotować i odstawić na 30 minut pod przykryciem. Przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance przy chorobach reumatycznych lub 4 szklanki dziennie przy chorobach z objawami gorączki (grypa, angina, przeziębienie).

Rp. Mieszanka przeciwzapalna i antyseptyczna na oczy. Poprawiające krążenie krwi w obrębie oka. Pomocna w leczeniu stanów zapalnych siatkówki, naczyniówki, białkówki i spojówek.

Kwiat słonecznika 1 część

Kwiat bławatka 1 cz.

Ziele świetlika lub zagorzałka późnego 1 cz.

Kwiat nagietka 1 cz.

Kwiat czarnej malwy lub ślazu 1 cz.

Kwiat ogórecznika, żywokostu lub ziele (kwiat) miodunki 1 cz.

Kwiat tarniny, czeremchy lub głogu 1 cz.

Zioła wymieszać. 1 łyżkę czubatą mieszanki zalać 1 szklanką wrzącej wody. Można krótko zagotować. Przykryć i odstawić na 30 minut, przefiltrować przez sączek do kawy. Czynić okłady na oczy 30-40-minutowe 1-2 razy dziennie. Ponadto przyjmować napar doustnie po 1 szklance 1-2 razy dziennie jako źródło flawonoidów i antocyjanów. Stosować pomocniczo w leczeniu chorób okulistycznych, w tym zaburzeń krążenia ocznego.

dr Henryk Różański